Kodeks ICC
1. Wstęp
W poniższym dokumencie proponujemy opis norm, reguł i zasad etycznych zawodu coacha. Poniższe opracowanie (Kodeks Coacha), to wersja nieco poszerzona i obszerniejsza oraz w innym układzie niż wersja pierwotna (Kodeks Dobrych Praktyk) stwarzana na potrzeby Komisji Coachingu przy PIFS. Dokument został opracowany w firmie KefAnn S.C. PSYCHOEDUKACJA i nie jest w żadnej mierze oficjalnym dokumentem obowiązującym w Polsce. Nie jest też własnością żadnej oficjalnie działającej instytucji. Publikujemy Kodeks Coacha, jako jego autorzy i jedyni właściciele.
W poniższym opracowaniu poruszamy dość ogólnie najważniejsze w naszym odczuciu kwestie dotyczące usługi coachingowej. Zdajemy sobie sprawę, że wiele aspektów wymaga szerszego opisu lub nawet oddzielnych szczegółowych opracowań. Jest to praca, która powinna zostać wykonana przez specjalnie do tego celu powołane zespoły, a nie przez pojedyncze osoby.
W związku z oficjalnym powołaniem Izby Coachingu (27.03.2009 r.) możliwość współpracy wielu osób w ramach odpowiednich Komisji staje się faktem. Mamy nadzieję, że w niedalekiej przyszłości, Izba Coachingu stanie się organem władnym prawnie regulować i ustanawiać zasady dotyczące zawodu coacha. Istnienie Izby stwarza możliwość zaproszenia przedstawicieli różnych nurtów coachingowych do wspólnej pracy i przyznaje wszystkim równe prawa, nakłada na wszystkich równe obowiązki i stwarza szansę opracowania reguł obowiązujących wszystkich przedstawicieli dyscypliny coachingowej. Mamy również nadzieję, że w przyszłości to opracowanie może stać się inspiracją dla dokumentów tworzonych przez Izbę Coachingu.
Pierwsza wersja poniższego tekstu (Kodeks Dobrych Praktyk) została opracowana przez firmę KefAnn S.C. PSYCHOEDUKACJA (A. Ratajczyk i P. Pilipczuk), na potrzeby wczesnych prac prowadzonych przez Komisję Coachingu przy PIFS. Pierwsza wersja dokumentu była konsultowana z panem K. Papis, zarządzającym Komisją Coachingu przy PIFS.
We wstępie warto też nadmienić, że w ścisłym sensie bycie coachem dalece wykracza poza samo tylko wykonywanie zawodu, jako konkretnych czynności lub zadań. Coach znajduje się pomiędzy takimi „zawodami”, które nazywa się powołaniem. Tu mamy do czynienia nade wszystko ze sposobem życia, z pewnego rodzaju POSTAWĄ ŻYCIOWĄ, a nie z potocznie rozumianą pracą. Ów sposób życia jest sednem i centrum wszystkiego, i jedynie przejawia się w działaniach.
Sposób życia, postawa, którą mamy tu na myśli, to ogólnie ujmując Szlachetność.
SZLACHETNOŚĆ jest bazą dla bycia coachem i dla wszystkiego, co zostało zawarte w tym dokumencie. Osoba coacha – „KOMPETENCJE OSOBOWE”.
- Stały rozwój. Coach stale rozwija się zarówno na polu zawodowym, jak i ogólnoludzkim. Oznacza to, że przynajmniej raz w roku, poprzez uczestnictwo w szkoleniach, warsztatach, superwizjach, itp. podnosi swoje kwalifikacje zawodowe i poszerza wachlarz swoich możliwości. Jest na bieżąco z literaturą o tematyce coachingowej oraz rozwojowej. Oczywiście, trudno na kogokolwiek nałożyć obowiązek samorozwoju, to raczej kwestia samoświadomości niż nakazu. To bardziej cecha danej osoby, niż jej zamierzone działanie. Rozwija się, bo nie wyobraża sobie, że można inaczej żyć.
- Precyzja w działaniu. Coach dba o szczegóły. Dotyczy to zarówno zawierania precyzyjnych i realnych do wykonania umów, jak też całego procesu coachingowego. Precyzja jest konieczna, gdy prowadzi się proces z Żywym Człowiekiem i dotyka kluczowych często aspektów Jego życia. Nie ma tu miejsca na zgadywanki lub eksperymenty. Działania powinny być nie tylko celowe, ale celne i dogłębnie przemyślane. To kwestia wielkiej odpowiedzialności.
Dojrzałość emocjonalna. Coach jest osobą w pełni świadomą podejmowanej odpowiedzialności. Potrafi zachować dystans do spraw i osób. Pytania, interwencje, różnorodne doświadczenia, które proponuje swojemu klientowi, proponuje zachowując należytą staranność i całkowitą świadomość. Zawsze jest bezstronny i działa z czystością (czyste intencje). W chwilach trudnych potrafi być wsparciem dla klienta i uniknąć jednocześnie przejmowania aktywności oraz wyręczania klienta. Stabilność emocjonalna jest jednym z podstawowych wymogów wobec coacha. Chwiejność emocjonalna dyskwalifikuje osobę jako coacha – okresowo lub zupełnie. - Żywa inspiracja. Coach ma inspirować przede wszystkim własnym sposobem działania, a dopiero w drugiej kolejności słowami, pytaniami, zadaniami i innymi swoimi umiejętnościami merytorycznymi. Coach ma inspirować, sam w sobie ma być Inspiracją. Sam kontakt z coachem powinien być inspirujący – poza słowami, poza działaniem. Na tym właśnie polega prawdziwe inspirowanie. Inspiracja to energia, którą coach powinien w sobie pielęgnować, umacniać i stale rozwijać. To kwestia podejścia do życia. To codzienny sposób życia. Coaching jest procesem, który ma inspirować klienta do nowych wglądów i podejmowania adekwatnych działań. Podobnie coach ma inspirować życiem.
- Twórcze podejście. Trudno wyobrazić sobie coacha, który nie jest jednostką twórczą. Coach, cokolwiek robi, robi najlepiej jak potrafi i wciąż poszukuje nowych sposobów na jeszcze lepsze działanie. Potrafi wyciągać wnioski z własnych doświadczeń, z przeprowadzonych w przeszłości procesów coachingowych, ze spotkań z ludźmi. Coach ma na tyle mądrości i pokory, by z nich korzystać. Coach zna swój warsztat i wciąż go udoskonala. Jeżeli ktoś jest jedynie odtwórcą mistrzów, to nie jest jeszcze mistrzem. Twórczość jest niezbędna dla osiągnięcia mistrzostwa.
- Samoświadomość. Coach rozpoznaje i zarządza samodzielnie własnymi procesami wewnętrznymi (zwłaszcza emocjami). Zna siebie i stale pracuje nad własnym rozwojem. Potrafi nazwać własne obszary problemowe i zachować do nich dystans w czasie pracy z klientem. Dysponuje własnymi sposobami zabezpieczania się przed „rezonansem” – sytuacja, gdy (problemowy) temat klienta uruchamia (problemowy) temat coacha. To się zdarza – coach również jest człowiekiem, ma swoje słabości, obszary wymagające poprawy. Jeżeli ktoś udaje, że ich nie posiada, to jedynie udaje. Może mieć ich mniej, ale je ma – jak każdy.
- Odwaga cywilna. Coach potrafi jawnie przyznać się do popełnionego błędu. Zna swoje ograniczenia i nie udaje przed kimkolwiek, że ich nie ma. Podejmuje się tematów i procesów, którym potrafi sprostać. Nie podejmuje w żadnym wypadku działań nie etycznych lub choćby wątpliwych etycznie. Jasno i klarownie informuje o swoich nieprzekraczalnych granicach.
- Apolityczność. Coach zna swoje zadanie, swoje miejsce i w pełni rozumie swoją rolę. Nie angażuje się w wewnątrz lub zewnątrz firmową politykę zleceniodawcy. Nie staje po czyjejkolwiek stronie – jest zawsze po swojej stronie i po stronie procesu coachingowego. Nie podejmuje roli doradcy, mediatora, negocjatora ani sędziego w jakimkolwiek konflikcie. Coach nie jest „niczyim ramieniem”, jest jedynie i tylko coachem. Coach spełnia rolę służebną, ale nie służalczą – to zdecydowana różnica.
- Suwerenność. Coach jest suwerenną jednostką i szanuje suwerenność innych ludzi. Jakakolwiek zależność lub „układ” może działać unieruchamiająco lub zaburzająco na proces i relacje. Coach nie ocenia klienta i jego świata. Nie dokonuje wartościowania Osób i ich życia. Coach nie jest po to, by „zreperować” klienta. Coach zaprasza klienta do pracy z samym sobą, pomaga mu poprzez pytania, zadania, i różnorodne narzędzia coachingowy i doświadczenia, ale jednocześnie pozostawia klientowi całkowitą wolność i odpowiedzialność za własne zaangażowanie.
- „Lubienie” Ludzi. Jeżeli coach nie jest w stanie „lubić” swojego klienta, szanować Go jako Osoby i Jego świata wartości (z całą jego różnorodnością), jeśli nie może go doceniać mimo wszelkich jego niezdolności lub ułomności – nie powinien podjąć się współpracy. Szacunek dla klienta jako Osoby i „lubienie” ma bardzo znaczący wpływ na relacje, oraz na późniejsze efekty coachingu.
2. Postawa Coacha – WARTOŚCI
- Miłość. Miłość to nie tylko wartość, to podstawowa kompetencja w komunikacji. Działanie w oparciu o energię miłości jest najprostszym sposobem na profesjonalne i rzetelne prowadzenie jakiejkolwiek działalności. Miłość jest dynamiczną i ożywczą energią. Otwiera nie tylko serca, ale i umysły, ośmiela i nadaje szczególną wartość wszystkiemu, czego „dotknie”. Coach działa „przez” Miłość, czyli czerpiąc z tej energii. Miłość reprezentuje się w działaniu jako Dobroć.
- Pokora. Cecha ludzi wielkich. Coach nie jesteś lepszy lub gorszy od klienta, jesteś inny – każdy jest Inny. Coaching nie jest procesem porównywania, jest procesem w którym klient ma odkrywać siebie, swoje możliwości, zasoby i strategie. Coach nie podejmuje się pracy, gdy ma wątpliwości, czy im sprosta. To również kwestia pokory.
- Prawość. Coach ma dostęp do wielu poufnych informacji i niezmiernie osobistych aspektów życia klienta. Niedopuszczalne jest, aby Coach kiedykolwiek i w jakichkolwiek warunkach zawiódł zaufanie. Świadomy swej szczególnej roli nie może też sobie pozwolić na wykorzystywanie jakichkolwiek posiadanych informacji, by wywierać wpływ na klienta.
- Szacunek. Coach szanuje klienta i tematy przez klienta podejmowane. Nie wartościuje ich i nie ocenia. Pozostawia również prawo i odpowiedzialność za dokonywane wybory klientowi. W żadnych okolicznościach nie krytykuje i nie „naprawia” świata klienta. Niedopuszczalne jest również, by coach „stwarzał kogoś” według swojego upodobania lub pomysłu. Byłoby to równoznaczne z dokonaniem oceny, że ktoś nie jest taki, jak być powinien i żyje w sposób, w jaki nie powinien. Coach nie posiada takiego prawa.
- Szczerość. Coach nie gra w żadne gry. Jest otwarty, lojalny, uczciwy, klarowny. Działa z prostotą, troską, entuzjazmem, dumą, godnością i pasją. Jest autentyczny, odważny, spokojny, jednoznaczny. Doświadcza radości i ma poczucie humoru. Jednocześnie potrafi zachować powagę wszędzie tam, gdzie jej miejsce.
- Spójność. Coach robi to, co mówi, że robi. Coach żyje tak, jak mówi, że żyje. Spójność jest jednym z gwarantów zdrowych relacji. Spójność jest jedną z tych wartości, które nadają sens i umacniają inne wartości. To nie jest kolejne mądre i modne słowo, to codzienna postawa życiowa. Spójność przejawia się jedynie w działaniach, a sam kontakt z człowiekiem spójnym jest odświeżający, czasem wręcz leczący.
- Autentyczność. Coach nie udaje kogoś, kim nie jest. Ma świadomość swoich słabości i ograniczeń, a każdy człowiek jakieś ma. Nie chodzi o celowe pomniejszanie siebie czy swoich możliwości, lecz o zwyczajną prawdę i samokrytycyzm. Jeżeli kogoś nie stać na bycie autentycznym, to w jaki sposób chce spotkać po drugiej stronie kogoś autentycznego. „Maska” nie chroni, lecz oddziela. Jeżeli ktoś obawia się „własnej twarzy”, to będzie również obawiał się twarzy drugiego człowieka. Jedyne co zaakceptuje, to „maskę” i jedynie z tym się spotka. Lecz w takiej sytuacji cały proces coachingowym traci sens.
- Poufność. Coach w stopniu całkowitym jest zobowiązany do zachowywania tajemnicy zawodowej. Wyjątek może stanowić jedynie sytuacja, w której coach występowałby jako strona w Sądzie. Wtedy podlega rygorom Prawa obowiązującego w Państwie. Coach nigdy nie używa nazwisk swoich klientów w rozmowach (nawet w rozmowach superwizyjnych). Ma prawo opisać sytuację, zagadnienie, problem lub dokonać ogólnej charakterystyki postaci (to, co niezbędne), ale jedynym dopuszczalnym określeniem Osoby jest słowo „Klient”. Pod żadnym pozorem i w jakichkolwiek warunkach nie ma prawa do wykorzystywania (dla własnych lub cudzych celów) uzyskanych podczas coachingu informacji.
- Odpowiedzialność. Coach nie jest ekspertem w każdej dziedzinie życia, a nade wszystko w sprawach cudzego życia (czytaj: życia klienta). Ma mieć świadomość swej roli i znać się na procesie do którego zaprasza klienta. Ma posiadać wiedzę i umiejętność zarządzania procesem coachingowym. Ma znać silne i słabe strony procesu, kluczowe etapy i punkty przełomowe – w tym ma być ekspertem. Coach bierze pełną odpowiedzialność za swoje działania i słowa, które wypowiada.
- Wnikliwość. Coach posiada zdolność precyzyjnego widzenia zdarzeń, okoliczności i ludzi. To cecha, która pomaga wychwycić sens. Coach wykorzystuje zdolności obu półkul mózgowych. Lewa odpowiada za myślenie logiczne, prawa za intuicję. Wnikliwość jest potrzebna, a czasem niezbędna do interpretacji pozornie chaotycznych informacji, do widzenia szerszego kontekstu, reakcji klienta, rozwoju sytuacji w czasie itd. Coach potrzebuje rozumieć co? i jak? się dzieje.
- Elastyczność. Coach działa (zawsze) w niepowtarzalnych warunkach. Musi posiadać zdolność kreatywnego działania, improwizowania, „wyczuwania” rzeczywistości. Na tym polega twórcza postawa i tak się przejawia elastyczność w reagowaniu na otoczenie. To radzenie sobie w miarę rozwoju sytuacji. Raz sprawdzone sposoby nie zawsze gwarantują powodzenie w przyszłości. Świat i ludzie szybko się zmieniają – trzeba rozwijać w sobie zdolność i mieć stałą gotować nowatorskiego działania, wprowadzania innowacji.
- Cierpliwość. Coach podąża za klientem, a to oznacza, że dostosowuje tempo do jego potrzeb i możliwości. Czasem cierpliwość jest niezbędna. Niedopuszczalne jest, by „skracać” udzielając porad, podpowiedzi, wskazówek. Sztuczne przyśpieszanie rzadko się sprawdza.
- Zdrowy dystans. Coach potrafi zachować zdrowy dystans, i to zarówno do spraw, jak i do samego klienta. Coach ma świadomość, że jego wpływ jest w jakimś stopniu ograniczony. Zachowanie dystansu emocjonalnego jest kwestią podstawową w pracy coacha i ma bezpośredni wpływ na jego „optykę” sytuacji.
3. Kompetencje Coacha – ZAGADNIENIA OGÓLNE.
- Wszechstronne i szerokie przygotowanie do wykonywania zawodu. Coach posiada odpowiedni zasób wiedzy, umiejętności i doświadczenia w obszarze pracy z Ludźmi. Wykonuje swoje funkcje zawodowe z pełną świadomością ponoszonej odpowiedzialności. Zna standardy zawodu, proces coachingowy i potrzebne narzędzia.
Postawa wobec klientów i ich spraw. Coach swym życiem świadczy o wartościach takich jak uczciwość, czystość, rzetelność, ufność, szacunek, skromność, wiarygodność, szczerość, prawda, wrażliwość, miłość, dobroć, zaangażowanie, sumienność, akceptacja, wyrozumiałość. Używa posiadanej wiedzy oraz umiejętności z należytą starannością i szacunkiem. Kluczowym punktem odniesienia i podmiotem jest klient.
Przestrzeń dla klienta. Coach nie naprzykrza się swoim klientom w czasie pomiędzy sesjami coachingowymi. Celem coacha jest stwarzanie warunków do samodzielnego działania klienta ze wszystkimi tego konsekwencjami. Coach nie może być „kołem ratunkowym” lub konsultantem telefonicznym pomiędzy sesjami. Jeżeli w kontrakcie zawarte są sesje telefoniczne lub mailowe, zasady ich odbywania się i celu, powinny zostać precyzyjnie ustalone z klientem. Jednym z bardziej niepożądanych efektów coachingu jest „UZALEŻNIANIE SIĘ” klienta od coacha lub odwrotnie.
Wierzenie w możliwości klienta. Wierzenie w klienta i Jego możliwości jest niezbędne w pracy i dla osiągania zamierzonych efektów. Być może jest to nie tylko kwestia wierzenia w konkretnego klienta, ale ogólnie ujmując „kompetencja” życiowa coacha. Coach wierzy w Ludzi i ich możliwości.
Spojrzenie systemowe. Coach ma świadomość, że klient jest częścią wielu różnorodnych systemów, które na niego wpływają. Potrafi spojrzeć całościowo na swojego klienta i zawsze dba ze swej strony w stopniu maksymalnie możliwym, o zachowanie ekologiiżyciowej klienta.
Wysoka motywacja. Coach ma być pomocny, jego działania mają być wspierające dla klienta. Coach zawsze angażuje się w proces coachingowy w 100%, ze wszystkimi swoimi zasobami.
Należyta staranność. Coach ma rolę służebną wobec klienta. Ma ze swej strony dołożyć wszelkich starań, aby czas wspólnej pracy był czasem owocnym w odkrycia dla klienta oraz aby był impulsem do podjęcia starań, wyzwań i zadań przez klienta, w odniesieniu do Jego celów.
Własny coaching. Coach powinien mieć swojego coacha. To zupełnie inna kwestia niż Superwizje. Coach również żyje i ma wiele do załatwienia w sobie, a jego czystość wewnętrzna, świadomość i stabilność ma wielki wpływ na jego kontakt z ludźmi i pracę.
Superwizje indywidualne. Zaleca się, aby coach miał kontakt z superwizorem. Jest to szansa, by zadbać o siebie jako Osobę w odniesieniu do wykonywanych zadań zawodowych, oraz omówić bardziej skomplikowane, złożone problemy klienta z osobą całkowicie zdystansowaną do tych zagadnień.
Narzędzia. Coach używa wszystkich dostępnych i znanych sobie narzędzi coachingowych dla dobra klienta i w odniesieniu do Jego celów. Jeżeli jest taka potrzeba potrafi również skonstruować nowe. Uwzględnia przy tym możliwości konkretnego klienta i jego zasoby.
4. Kompetencje Coacha – WIEDZA I UMIEJĘTNOŚCI (ogólnie)
- Komunikacyjne. Coach posiada niezbędną wiedzę i korespondujące z tą wiedzą umiejętności w obszarze komunikacji. Rozumie pojęcia i potrafi je stosować w praktyce. Ma podstawowe umiejętności dostosowywania swojego języka do potrzeb klienta. Potrafi precyzyjnie wyrażać swoje myśli i rozumie przekazy innych osób. Potrafi konstruktywnie używać słownictwa zarówno potocznego, jak i wymaganego zakresu słownictwa specyficznego dla dziedziny zawodowej klienta. Coach posiada niezbędne podstawy wiedzy z obszaru zaawansowanej lingwistyki. Zna podstawowe wzorce językowe, potrafi konstruować adekwatne oraz korespondujące ze światem klienta i jego poziomem intelektualnym pytania, potrafi udzielać informacji zwrotnej.
Relacyjne. Coach potrafi budować czyste i wartościowe relacje pełne zaufania, klarowności i jednoznaczności. Posiada podstawową wiedzę z zakresu granic i przestrzeni psychologicznych w kontaktach międzyludzkich. Potrafi zachować należyty dystans. Potrafi wyważyć i odpowiednio „ustawić balans” pomiędzy „bliskością” partnerów w procesie coachingowym a „obcością” partnerów biznesowych. Potrafi dokonać oczyszczania relacji po sytuacjach konfliktowych lub po nieporozumieniach. Zachowuje suwerennośćosobową w relacjach i dba ze swej strony należycie o suwerenność swoich klientów. Dysponuje odwagą cywilną potrzebną do bycia spójnym i szczerym w kontakcie z ludźmi.
Emocjonalne. Coach potrafi zarządzać własnymi emocjami. Jest jednostką stabilną i dojrzałą emocjonalnie. Ma podstawową wiedzę na temat emocji i potrafi jej używać w praktyce, korzystać z niej w kontakcie z innymi ludźmi. Posiada podstawową wiedzę z zakresu psychologii, neurologii lub innych dziedzin w odniesieniu do rozwoju emocjonalnego człowieka. Potrafi rozpoznać, nazwać i opisaćposzczególne stany emocjonalne swoje i klienta. Potrafi adekwatnie reagować na konkretne zachowania, wynikające z przeżywanych emocji lub dla nich charakterystyczne. Potrafi rozpoznać i ochronić się przed manipulacjami emocjonalnymi. Sam również nie stosuje żadnego rodzaju manipulacji emocjonalnych.
Procesowe. Coach zna proces coachingowy i potrafi wyjaśnić podstawowe lub niezbędne elementy tego procesu swoim klientom lub zleceniodawcom. Swobodnie porusza się „w procesie”, którym pracuje. Zna kolejne fazy procesu coachingowego, ma potrzebne umiejętności do prowadzenia innych ludzi przez te fazy i potrafi zapewnić bezpieczeństwo podczas tej podróży. Ma wiedzę na temat potencjalnego działania procesu, którym się posługuje oraz umiejętności radzenia sobie w sytuacjach zaskakujących.
Narzędziowe. Coach używa jedynie tych narzędzi, które zna, rozumie ich działanie i ma do ich używania uprawnienia. Niedopuszczalne jest prowadzenie eksperymentów na klientach. Najczęściej posiada potwierdzenie swojej wiedzy i umiejętności w postaci zaświadczenia lub certyfikatu. Coach powinien podejmować się jedynie takiego zakresu tematycznego, do jakiego posiada potwierdzone kwalifikacje.
Coach posiada wiedzę i umiejętności potrzebne do tworzenia własnych narzędzi coachingowych w razie potrzeby. Wszelkie wytwarzane narzędzia powinny spełniać kryteria etyczne i mieścić się w standardach coachingowych. Wszelkie narzędzia używane przez coacha powinny przede wszystkim respektować wartości reprezentowane przez klienta i jego zdeklarowane idee życiowe.
Logistyczne. Coach posiada prawo do prowadzenia usług na terenie danego regionu, państwa lub w imieniu podmiotu zlecającego pracę(firma szkoleniowa). Prowadzi własną działalność gospodarczą, lub jest uprawniony do samodzielnego zawierania umów, realizacji zleceń i wystawiania rachunków. Sam ponosi odpowiedzialność za swoje rozliczenia podatkowe i ma wszelkie uprawnienia do wykonywania czynności zawodowych.
Coach posiada podstawową wiedzę w kwestii zawierania umów i prowadzenia działalności. Potrafi zorganizować i profesjonalnie przeprowadzić zlecenie, którego się podejmuje. Coach jest świadom wypowiadanych słów, wynikających z nich ewentualnych skutków oraz wynikających z nich zobowiązań. Bierze pełną odpowiedzialność za wszelkie swoje wypowiedzi i działania.
5. Odpowiedzialność Coacha – PROCES COACHINGOWY
- Odpowiedzialność za proces coachingowy. Coach dopasowuje swoje interwencje i różnorodne działania do teraźniejszego etapu rozwoju osobistego swojego klienta, ale również nieustannie stwarza szansę dalszego rozwoju i zaprasza klienta do nowych odkryć. Coach nie poprzestaje na „dreptaniu” już znanymi ścieżkami. Nowe efekty wymagają nowych dróg. Jednak zawsze i w każdej sytuacji coach ma szacunek dla Wartości wyznawanych przez klienta i pozostawia Mu wolny wybór.
Odpowiedzialność za swoje zasoby. Niezbędne jest, by coach (zanim zacznie pracę z klientami) wstępnie określił obszary, którymi będzie się zajmować oraz „profil klienta”, z którym ma zamiar pracować. Coach powinien mieć świadomość swych zasobów i indywidualnych możliwości w takim stopniu, by podejmować się jedynie tych zadań, którym może sprostać. Niezbędne jest również wstępne określenie „profilu klienta”, z jakim coach ma zamiar pracować.
Odpowiedzialność za cele. Coach zawsze pamięta o swoich celach na proces coachingu. Głównym celem coacha jest sukces klienta i sukces organizacji, a to dopiero oznacza sukces coachingu – czyli też sukces coacha. Coach pracuje tak, by uruchomić, uwolnić i połączyć zasoby klienta z Jego działaniami, dla Jego sukcesu, jako Osoby i dla sukcesu organizacji.
Odpowiedzialność Osobowa. Coach odpowiada przed organizacją i klientem, ale najważniejsze jest to, że odpowiada przed samym sobą i swym sumieniem (przejaw Boskości w człowieku). Coach zawsze pamięta o swej odpowiedzialności. Coach robi jedynie te rzeczy, które uznaje za słuszne, które zaproponowałby samemu sobie lub komuś, kogo kocha bezwzględnie i bezwarunkowo (np.: swemu dziecku).
Całkowita obecność. Coach jest obecny całym sobą „Tu i Teraz”. To jest niezbędne. W czasie sesji coachingowej coach nie zajmuje się żadnymi innymi sprawami, jedynie sprawami swojego klienta. Coach nie myśli o niczym i nikim innym, tylko o kliencie – jest „tu i teraz” całkowicie. Jedynie fizyczna obecność w przestrzeni nie wystarczy.
Odpowiedzialność działania. Coach działa w taki sposób, by nigdy nie wstydzić się swych działań. Wyobraź sobie, że patrzy na twoje działanie Ktoś najważniejszy i wtedy działaj – ostatecznie zawsze Ktoś patrzy. Czy postąpiłbyś w ten sam sposób, gdyby ktoś Najważniejszy na ciebie właśnie patrzył? Jeśli tak, to działaj. Ostatecznie, ty sam zawsze patrzysz na swoje działania, a chyba jesteś sam dla siebie ważny.
Odpowiedzialność nie działania. Coach nigdy nie działa za klienta, nigdy nikogo nie wyręcza – wyręczanie osłabia już i tak słabych. Coach nigdy nie podpowiada rozwiązań. Twoje rozwiązania są dobre jedynie dla ciebie, a wielu z nich (mimo tego) sam nigdy nie wybrałeś i nie wybierasz nadal. Klient ma prawo podjąć decyzję o działaniu lub nie-działaniu, a coach ma obowiązek przyjąć tę decyzję – nie ma obowiązku ani prawa działać w zastępstwie klienta.
6. Odpowiedzialność Coacha – LOGISTYKA
- Materiały pomocnicze. Coach jest zobowiązany dostarczyć klientowi użyteczne w procesie coachingowym materiały i pomoce. Dobiera je i przygotowuje z należytą starannością. Wykorzystuje know how do którego ma prawo i respektuje prawa autorskie. Coach używa materiałów pomocniczych w przewidzianym dla nich kontekście i celu.
Miejsce sesji. Coach dba o to, by miejsce w którym odbywa się sesja coachingowa sprzyjało skupieniu i stwarzało poczucie zdrowego komfortu klientowi. Preferowana jest sala przeznaczona do spotkań, narad lub szkoleń w firmie. Nieużyteczne są miejsca publiczne, pełne ludzi, hałasu, ruchu – to nie sprzyja skupieniu, a wręcz działa rozpraszająco. Klient potrzebuje mieć poczucie należytej intymności.
Czas sesji. Sesja coachingowa powinna być tak „wymierzona”, aby bez pośpiechu móc sprawdzić zadania i postępy, wysłuchać klienta i zebrać bieżące informacje, móc zaproponować potrzebne eksplorowanie i doświadczenia, tak, by był czas na wnioski klienta i zaplanowanie działań przyszłych (na czas pomiędzy sesjami). Kwestie czasowe są zależne od indywidualnych ustaleń i preferencji. Optymalny czas sesji coachingowej to najczęściej 90 lub 120 minut.
Dojazdy. Coach dokonuje precyzyjnych ustaleń, kto będzie dojeżdżał do miejsca spotkania. Najczęściej osobą dojeżdżającą jest coach, ponieważ proces coachingowy powinien być tak zorganizowany, aby inne zadania klienta w danym dniu nie zostały zaniedbane lub odwołane. Większa inwestycja czasowa jest więc najczęściej po stronie coacha.
Koszt sesji. Coach wycenia swoją pracę tak, by nie myśleć o pieniądzach, gdy pracuje – czyli adekwatnie i uczciwie. Coach myśli w trakcie coachingu, ale nie o pieniądzach. Coach wyraźnie określa elementy, które są objęte opłatą lub zawierają się w cenie sesji coachingowej.
Kwestie finansowe podlegają zawsze indywidualnym ustaleniom. Pomocne jest mieć orientację, na jakim poziomie pozycjonuje daną formę coachingu „rynek” i korespondować z tym poziomem. Cena powinna być adekwatna do wkładanego wysiłku i ponoszonej odpowiedzialności. Zbytnie zawyżanie lub zaniżanie stawki nie ma żadnego sensu. Coach powinien mieć całkowitą jasność w kwestii swojej wartości i w kwestii wartości swojej pracy.
Sytuacje nieprzewidywalne. Coach powinien zadbać, aby zostały określone w sposób klarowny sposoby działania w sytuacjach nieprzewidywalnych (zdarzenia losowe, choroba, niespodziewana kontrola przeprowadzana w firmie) – zdarzenia, które mogą utrudnić lub uniemożliwić przeprowadzenie sesji coachingowej. Jest to ważne zwłaszcza przy dużych odległościach. Powinny zostać ustalone ramy czasowe dla bez kosztowego odwołania lub przełożenia sesji coachingowej. Zarówno klient jak i coach powinni respektować swój czas i możliwości kalendarzowe.
Zarwanie kontraktu. Coach powinien zadbać o precyzyjne określenie warunków umożliwiających zerwanie kontraktu lub wcześniejsze jego zakończenie. Nie każdy moment i sposób jest odpowiedni. Nie jest to kwestia finansów, lecz kwestia rozpoczętych wątków, przydzielonych zadań, itp. Coach powinien zadbać o możliwość dokończenia (domknięcia) kwestii, które zamknąć należy. W tym punkcie ważne jest, aby zarówno klient, sponsor, jak i coach mieli poczucie wpływu i równych praw.
Odmowa zapłaty. Coach powinien dokonać bardzo dokładnych ustaleń, w jakich warunkach płatnik może odmówić zapłaty lub domagać się zniżki. Określenie wstępnych kryteriów sukcesu jest niezbędne dla obu stron, aby uniknąć jakichkolwiek nieporozumień przy zakończeniu kontraktu. (Kwestiom kontraktowym został poświęcony oddzielny dokument, dostępny również na tej stronie internetowej).
7. Odpowiedzialność Coacha – KLIENT
- Odpowiedzialność za relację. Coach buduje relacje z klientem i dba o nią w miarę swoich możliwości, ale na tym nie kończy. Relacja jest istotna, ale nie jest celem sama w sobie. Coach buduje relację by móc działać i by zapraszać klienta do działań, wyzwań, pracy, przejęcia odpowiedzialności za swoje życie, do wyciągania wniosków.
Coach dba aby relacje z klientem były zawsze i w każdym wymiarze klarowne, czyste, etyczne i jednoznaczne. W tej kwestii nie dopuszczalne są jakichkolwiek wątpliwości, dwuznaczności lub niedomówienia i domysły. Relację coachingową mogą stwarzać jedynie dwie suwerenne i wolne jednostki.
Odpowiedzialność za cele. Coach zna i zawsze pamięta o celach klienta – on jest podmiotem całego procesu, klient i Jego cele to sedno coachingu. Coach nie jest tu najważniejszy – klient jest tu najważniejszy. Rolą coacha jest stałe odnoszenie się, budowanie połączenia do określonych przez klienta celów coachingowych.
Coach w taki sposób zarządza procesem, by którykolwiek z celów podjętych do realizacji nie został pominięty. Mimo, iż ostatecznie to klient ponosi pełną odpowiedzialność za swoje efekty (efekty są pochodną codziennych działań klienta), to coach ponosi odpowiedzialność za „ogarnięcie” w czasie coachingu wszystkich celów, wątków lub ewentualnych powiązań. Coach jest zdystansowany i ma dzięki temu szerszą „optykę”, klient tkwi w procesie – może o czymś zapomnieć, coś przeoczyć. Wielopoziomowe widzenie i działanie, to jedno z zadań coacha.
Odpowiedzialność za decyzje. Coach nie bierze odpowiedzialności za żadne decyzje Klienta i prowadzi coaching przede wszystkim poprzez zadawanie pytań, a nie sugerowanie rozwiązań. Konsultant ponosi odpowiedzialność za proponowane klientowi rozwiązania, coach nie jest konsultantem. Coach ma zachęcić do dokonywania wglądów i podejmowania adekwatnych działań, ale nie ma prawa do czegokolwiek klienta zmuszać, zachęcać lub czegokolwiek sugerować.
Odpowiedzialność Klienta. Coach szanuje suwerenność osobistą i dlatego pozostawia Klientowi odpowiedzialność za jego decyzje. Rola coacha w tej kwestii polega na tym, by zadbać na tyle na ile jest to możliwe, by klient był swoich decyzji i ich różnorodnych skutków świadomy. W tym sensie coach ponosi „współodpowiedzialność” za zyskiwanie świadomości przez klienta, ale za swoją samoświadomość klient odpowiada sam.
Odpowiedzialność Osobowa. Coach rozumie i pamięta, że Człowiek jako Podmiot jest zawsze ważniejszy niż jego cele (nawet najpiękniejsze cele). Człowiek jest ważniejszy niż cele kogokolwiek (nawet najważniejsze cele). Jeśli cele, które klient sobie wyznacza lub które są mu wyznaczane, mogą naruszyć Jego (klienta) osobiste dobro i nie są w pełni ekologiczne, to nic nie są warte. W takiej sytuacji skuteczność oznacza jedynie tyranię, zamordyzm, autodestrukcję lub zbrodnię.
8. Odpowiedzialność Coacha – SPONSOR (PŁATNIK)
- Poszanowanie sponsora. Podejmując się kontraktu coach uwzględnia kulturę organizacji, promowane w organizacji wartości, zwyczaje, misję, wizję organizacji, całościowy kontekst, realia i uwarunkowania organizacyjne. Coach jest zobowiązany do przestrzegania zasady całkowitej poufności również w odniesieniu do sponsora, zleceniodawcy, organizacji.
Odpowiedzialność za kontrakt. Coach dba, by zawierany kontrakt był tak precyzyjny, jak jest to maksymalnie możliwe. Wnikliwie diagnozuje potrzeby i możliwości, by każda ze stron miała jasność i odpowiednie rozumienie zawartych w niej zapisów oraz zobowiązań. Coach nie obiecuje rzeczy niemożliwych lub mało realnych.
Odpowiedzialność za cele. Coach pamięta o celach organizacji – są po to, by je osiągnąć. Jeśli nie jest możliwe osiągnięcie jakiegoś celu, odpowiedzialny coach informuje o tym zleceniodawcę, negocjuje tę kwestię lub nie podejmuje kontraktu (jeśli wprowadzenie zmian – urealnienie celu – nie jest możliwe).
Odpowiedzialność za „korespondencję” poszczególnych celów. Coach posiada pełną świadomość swej odpowiedzialności w związku z celami. Jeżeli cele organizacji i klienta nie są identyczne, rolą coacha jest realnie określić, w jakim stopniu i które cele mogą zostać osiągnięte. Coach podejmuje próbę połączenia obu poziomów potrzeb (celów).
Coach ma pełną świadomość, że organizacja, która płaci za coaching ma uzasadnione prawo oczekiwać, że dostarczy on oczekiwanych efektów. Owszem, coach pracuje przede wszystkim „na celach” klienta, jednak to nie ma wykluczać lub zwalniać coacha z podjętego zobowiązania wobec organizacji. Jeśli coach nie widzi żadnej możliwości połączenia celów z obu poziomów, nie powinien podjąć się pracy z tym klientem i tą organizacją. Kluczowe znaczenie ma tu decyzja klienta. Ostatecznie to klient decyduje, którymi celami chce się zająć i które chce przyjąć do realizacji. Jeżeli któregoś celu określonego przez zleceniodawcę klient nie podejmuje, sam powinien poinformować o tym swojego pracodawcę. Rolą coacha nie jest stawanie pomiędzy stronami i mediacje. Coach może podjąć negocjacje ze sponsorem w sprawie oczekiwanych efektów coachingu przed zawarciem kontraktu, zwłaszcza, gdy oczekiwania sponsora są wygórowane lub wręcz mało realne. Jeżeli kontrakt został zawarty wcześniej, dopuszczalne, a nawet wskazane jest uczciwe poinformowanie sponsora o możliwościach i renegocjowanie zawartej umowy.
Mierzenie efektywności procesu coachingowego. Coach ustala na etapie zawierania kontraktu precyzyjne kryteria osiągnięcia sukcesu zarówno z klientem, jak i ze sponsorem. Efektywność coachingu powinna być potwierdzana konkretnymi miernikami w czasie jego trwania i po jego zakończeniu. Mierniki te są określane na poziomie zachowań, które powinien przejawiać klient w wyniku coachingu. Należy o tym pamiętać: zmiany wewnętrzne mierzone są poprzez działania.
Informacja zwrotna z procesu. Coach może udzielić informacji zwrotnej jedynie w takim zakresie, jaki został ustalony z klientem coachingu na wstępie lub w trakcie procesu. Coach ma zawsze świadomość i w pełni szanuje „zasadę całkowitej poufności”. Coach zmierza do tak precyzyjnego ustalenia kryteriów sukcesu na poziomie zauważalnych zmiennych (poziom działań), aby nie było potrzeby pisemnego raportowania. Może to zabrzmi dość dziwnie, ale raport po coachingowy powinien zostać sporządzony nie przez coacha, a przez klienta, który sam opisuje swoje korzyści i wdrożone zmiany, oraz (ewentualnie) przez zleceniodawcę (płatnika), który opisuje zauważalne w działaniu efekty pracy coachingowej klienta.
KefAnn S.C. PSYCHOEDUKACJA
Anna Ratajczyk, Piotr Pilipczuk Trenerzy Coachingu ICC, 29.03.2009 r.